by ဝင္းေသာ္တာ for Food Magazine

          ပူဒီနာ (ပူစီနံ) အပင္ဟာ လယ္ကြင္းေတြ၊ စိမ့္ေျမေနရာေတြ၊ ေတာင္ေပၚေနရာ ေဒသေတြနဲ႔ အိမ္ရဲ႕ ျပတင္းေပါက္ခံ ပန္းအလွစိုက္ေသတၲာေတြမွာေတာင္ ရွင္သန္တဲ့ ဥတုမေရြး တစ္ႏွစ္ပတ္လံုးေပါက္ေရာက္တဲ့ အပင္အမ်ိဳးအစားပါပဲ။ Genus Mentha အုပ္စုထဲမွာ ပါဝင္ၿပီး မ်ိဳးေပါင္း (၁၂) မ်ိဳးကေန (၂၅) မ်ိဳးအထိ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ မ်ိဳးစပ္ မ်ိဳးကြဲေပါင္း ရာေပါင္းမ်ားစြာ ရွိပါေသးတယ္။ အမည္ကလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးပါပဲ။ ေရွာက္၊ လိေမၼာ္၊ Bergamot ပန္းသီးနဲ႔ နာနတ္သီး၊ plus slender,  wrinkled-leaf နဲ႔ ေခ်ာကလက္ ပူဒီနာ (Chocolate mint) တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ စီးပြားျဖစ္စိုက္ပ်ိဳးၿပီး အသံုးမ်ားတဲ့ မ်ိဳးစိတ္ ႏွစ္ခုကေတာ့ စပီးယားမင့္ (spearmint) နဲ႔ ပက္ပါမင့္ (peppermint) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

          ဒီႏွစ္မ်ိဳးကို သူတို႔ရဲ႕ ပံုသဏၭာန္နဲ႔ ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ စပီးယားမင့္မွာ ပန္းပြင့္ေလးေတြ မပါပါဘူး။ အရြက္မွာ အကြက္ပံုေလးေတြပါၿပီး အရြက္အနားက ျပားပါတယ္။ အပင္ဒ႑ာရီမွာေတာ့ ပူဒီနာဟာ ဥာဏ္ပညာကို  ေပးစြမ္းတဲ့အရြက္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ အျဖဴေရာင္ပန္းေလးေတြလည္း ပြင့္တတ္တဲ့ ဒီအပင္ဟာ ႏြယ္ပင္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ေရႀကိဳက္သလို အရိပ္မက်တက် ေနရာမ်ိဳးမွာ စိုက္သင့္ပါတယ္။ ကိုယ့္ဥယ်ာဥ္ျခံထဲမွာ ပူဒီနာကို သြားမခူးခ်င္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ အလြယ္တကူ ခူးသံုးလို႔ရေအာင္ ပန္းအိုးေလးနဲ႔ စိုက္လို႔ လည္း ရပါတယ္။ စပီးယားမင့္ရဲ႕ အနံ႔နဲ႔ အရသာက သူ႔မွာပါတဲ့ ဓာတုျဒပ္ေပါင္းေၾကာင့္ ပက္ပါမင့္ထက္ ပိုေပ်ာ့ပါတယ္။ သူ႔မွာ ဓာတ္တိုးဆန္႔က်င္ ဂုဏ္သတိၲရွိတဲ့ ဖေလဗိုႏြိဳက္ သိုင္မိုနင္ (Flavonoid Thymonin)၊ ကက္ဖစ္အက္ဆစ္ (Caffeic Acid) ရဲ႕  ဆင့္ပြား ျဒပ္ေပါင္းေတြ၊ ေရာ့စ္မာရင္းနစ္ အက္ဆစ္ (Rosmarinic Acid) နဲ႔ လီမိုနင္တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။

          စပီးယားမင့္ရဲ႕ လြန္ကဲျပင္းထန္မႈမရွိတဲ့ အနံ႔အရသာနဲ႔ ျဒပ္ေပါင္းေတြက ကေလးေတြအတြက္ ေဘးအႏၱရာယ္မျဖစ္ေစပါဘူး။ ကေလးငယ္ေတြဖ်ားနာတဲ့အခါ ပူဒီနာရြက္နဲ႔ horehound အရြက္ (ပူဒီနာမ်ိဳးႏြယ္ဝင္အပင္) တို႔ကို ေရေႏြးထဲ ထည့္ခတ္ၿပီး တိုက္ပါက အပယိက ကိုက္ခဲ ဖ်ားနာေရာဂါေတြ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ ၂၀ဝ၁ ခုႏွစ္က ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာ ေဆးပညာသုေတသီအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕က စပီးယားမင့္အဆီ (Spearmint Essential Oil) ဟာ staphylococcus aureus, E. coli နဲ႔ Helicobacter pylori  စတဲ့ ဗက္တီးရီးယား ေရာဂါပိုးေတြကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္တဲ့ အစြမ္းရွိတယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ပက္ပါမင့္ (M-piperita) မွာ အဓိကပါဝင္တဲ့အရာျဖစ္တဲ့ ေအးျမတဲ့ခံစားမႈကို ေပးစြမ္းတဲ့မင္ေသာ္ (menthol) ကို အပင္ရဲ႕ အပြင့္ထိပ္ေလးေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီအစိတ္အပိုင္းေတြကို အေျခာက္ခံၿပီးေတာ့ ခ်က္ျပဳတ္ရာမွာ ဟင္းခတ္အေမႊးအႀကိဳင္အျဖစ္ေရာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အက်ိဳးေက်းဇူးအတြက္ပါ သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ ပက္ပါမင့္အရြက္ေတြကို ေရေႏြးေငြ႕ေပါင္းခံတဲ့နည္းနဲ႔ အဆီ (Oil) ထုတ္ယူပါတယ္။ မင္ေသာ္ပါဝင္မႈ ပမာဏက ပက္ပါမင့္အဆီ (Peppermint Essential Oil) ရဲ႕ အရည္အေသြးကို သတ္မွတ္ေပးပါတယ္။ Essential Oil ကို ေလေရာဂါနဲ႔ ေလလည္ျခင္းကို ႏိႈးဆြလံႈ႔ေဆာ္ေပးတဲ့ အရာအျဖစ္ သံုးပါတယ္။ မင္ေသာ္အေနနဲ႔ျဖစ္ေစ၊ အရသာအေနနဲ႔ျဖစ္ေစ သံုးရာမွာ အထူးသျဖင့္ ပီေကေတြ၊ ခံတြင္းနံ႔ေပ်ာက္ငံုေဆးေတြမွာ သံုးတဲ့အျပင္ ေဆးခါးေတြရဲ႕ အေပၚယံအလႊာအေနနဲ႔ပါ သံုးပါတယ္။

          ပက္ပါမင့္ဟာ တစ္ပင္လံုးေဆးဖက္ဝင္ၿပီး Volatile Oil, Flavonoids, Phenolic acids နဲ႔ Triterpenes (စတီး႐ြိဳက္ရဲ႕ ေရွ႕ေျပး) ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ မင္ေသာ္အျပင္ Essential Volatile Oil ေတြဟာ Menthone နဲ႔ Menthyl အက္ဆီတိတ္ ဓာတုျဒပ္ေပါင္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ Menthyl အက္ဆီတိတ္က ပက္ပါမင့္ကို ပူရွိမ္းတဲ့အရသာမ်ိဳးျဖစ္ေစတဲ့ ဓာတုျဒပ္ေပါင္းျဖစ္ပါတယ္။

          ပက္ပါမင့္လက္ဖက္ရည္ၾကမ္းက ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို ေကာင္းမြန္ေစၿပီး အေအးမိ၊ ဖ်ားနာနဲ႔ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္တဲ့ေရာဂါေတြကို သက္သာေစႏိုင္ပါတယ္။ The German Commission E က ပက္ပါမင့္မွာ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း ေရာင္ရမ္းမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္တဲ့ ဂုဏ္သတိၲရွိေၾကာင္းကို တရားဝင္ အသိအမွတ္ ျပဳထားပါတယ္။ မင္ေသာ္ကို ႐ွဴ႐ိႈက္ပါက ႏွာပိတ္ျခင္းကို သက္သာေစႏိုင္ပါတယ္။ ေရာဂါပိုးေတြကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္တဲ့ အစြမ္းထက္အာနိသင္ေတြရွိတဲ့ ပက္ပါမင့္အပင္ဟာ တုပ္ေကြး၊ ေရယုန္၊ မိႈပိုးဝင္တာနဲ႔ ေမာ္နာလို ဖ်ားနာမႈေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကို တိုက္ဖ်က္ရာမွာလည္း ကူညီေပးပါတယ္။ ပက္ပါမင့္ကို နားကိုက္ေရာဂါ၊ သည္းေျခေက်ာက္ေပ်ာ္ေစဖို႔၊ ၾကြက္သားေတာင့္တင္းမႈေတြ ေျပေလ်ာ့ေစဖို႔၊ စိတ္ဖိစီးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔နဲ႔ ရာသီလာခ်ိန္ ဗိုက္ေအာင့္တာေတြကို သက္သာဖို႔အတြက္လည္း ေရွးကတည္းက အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။

          ပူဒီနာ (Mint) ကို ပူဒီနာေဆာ့စ္၊ ပူဒီနာထည့္ထားတဲ့ ပဲစြပ္ျပဳတ္၊ အသုပ္မ်ိဳးစံုကေန ေခ်ာကလက္ေတြ၊ ေရခဲမုန္႔ေတြနဲ႔ ေကာ့ေတးလ္ေတြမွာပါ နည္းလမ္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ ထည့္သြင္း အသံုးျပဳပါတယ္။

          လူသိမ်ားတဲ့ စပီးယားမင့္နဲ႔ ပက္ပါမင့္အပါအဝင္ ပူဒီနာပင္ အမ်ိဳးအစားေပါင္း မ်ားစြာရွိပါတယ္။ ပူဒီနာအဆီ (Mint Oil) မွာ လန္းဆန္းေစတဲ့ ႏွစ္လို႔ဖြယ္အရသာရွိၿပီး ခံတြင္းသန္႔စင္ေဆးရည္ကေန သၾကားလံုးအထိ ကုန္ပစၥည္းမ်ားစြာမွာ ထည့္သံုးပါတယ္။ ခံတြင္းသန္႔စင္ေဆးရည္အျဖစ္သံုးရျခင္းက သူ႔မွာ ဗက္တီးရီးယားပိုးေတြကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္တဲ့အစြမ္းရွိတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

          ကြ်န္မက ပက္ပါမင့္အဆီကို အစာေျချပႆနာေတြနဲ႔ပတ္သက္ရင္ အထူးသျဖင့္ ဝမ္းဗိုက္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာစု (Irritable Bowel Syndrome) ေတြမွာ အသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေလ့လာမႈေတြမွာေတာ့ ပက္ပါမင့္ဟာ ဗိုက္ေအာင့္တာနဲ႔ အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္း မအီမသာျဖစ္တဲ့ လကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါးသက္သာေစႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီလိုေရာဂါေတြအတြက္ Enteric-Coated ေဆးေတာင့္ေတြကို ေသာက္ဖို႔လိုေပမယ့္ Pure Oil ကို ေသာက္သံုးတာက ေဆးအာနိသင္ကို ပိုၿပီး အားေကာင္းေစပါတယ္။

          ႐ိုး႐ိုး ပက္ပါမင့္လက္ဖက္ရည္က ရင္ပူတာကို ပိုဆိုးေစေပမယ့္ အစာအိမ္ေရာဂါကို သက္သာေစပါတယ္။

          ဗက္တီးရီးယားပိုး၊ မိႈပိုးေတြကို သုတ္သင္ႏွိမ္နင္းႏိုင္တာ၊ အစာေၾကေစတာနဲ႔ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေစတာေတြနဲ႔အတူ ပူဒီနာနဲ႔ သူ႔ရဲ႕မ်ိဳးတူအပင္အားလံုးဟာ စိုက္ပ်ိဳးရ လြယ္ကူၿပီး  ေဆးဖက္ဝင္အပင္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံထားရပါတယ္။